Z karabinem w dłoni
Pierwszym polskim piłkarzem, który zginął na froncie był pochodzący z Katowic Jerzy Pośpiech. Pod koniec lat 20. grał w najwyższej klasie rozgrywkowej w barwach 1.FC Katowice, klubu którego był wychowankiem. Wystąpił w 28 takich spotkaniach zdobywając 10 bramek i będąc czołowym strzelcem ligi w 1929 roku, z 8 golami na koncie.
Rodzinna tragedia Dziwiszów
Zmobilizowany do wojska trafił do Armii Kraków, której zadaniem było powstrzymanie Niemców i obrona odcinka rejonu m.in. Częstochowy i Górnego Śląska. W pierwszych dniach września szczególnie ciężkie walki toczyły się w rejonie Mikołowa i to właśnie tam Pośpiech zginął. Ten wysoki napastnik (182 cm) został zabity kilkanaście dni przed swoimi 30 urodzinami… Jeśli chodzi o 1.FC Katowice, klubu o niemieckiej orientacji, to zginęło kilku jego zawodników.
Wśród nich był m.in. klubowy kolega Pośpiecha z sezonu 1929, który dla katowiczan zakończył się degradacją, Emil Pohl. Zginął jako żołnierz Wehrmachtu na froncie wschodnim trzy lata po Pośpiechu. W ten sposób życie straciła duża grupa piłkarzy, szczególnie z terenów, które, jak Górny Śląsk, zostały inkorporowane do III Rzeszy. Przed powołaniem do niemieckiego wojska niewiele można było zrobić. Jednym z tych, którzy stracili życie był Emil Dziwisz, najmłodszy z siedmiu braci.
W Ruchu zadebiutował u boku takich sław jak Ernest Wilimowski czy Gerard Wodarz (też później żołnierz Wehrmachtu), już jako 17-latek w 1938 roku. Po wybuchu wojny, jak wielu innych, grał w Bismarckhutter SV, klubu który został powołany do życia przez niemieckiego okupanta w miejsce Ruchu. Nie uchroniło to młodego Dziwisza przed powołaniem do Wehrmachtu. Zginął na froncie wschodnim w okolicach Doniecka w niewyjaśnionych okolicznościach pod koniec 1942 roku, jako ledwie 21-latek…
Z jego starszym bratem Augustynem, który grał m.in. w Czarnych Lwów, kolegował się późniejszy znany trener, który wielkie sukcesy odnosił potem w Algierii, Stefan Żywotko. Pan Stefan, lwowiak, zetknął się ze starszym Dziwiszem właśnie na Kresach. – Spotkałem go potem po wojnie. Był zdruzgotany i zrozpaczony z powodu śmierci brata – opowiada mi Żywotko, który wojenną gehennę przeżył w rodzinnym mieście.
Uciekł z transportu do Katynia
Na wojennych frontach ginęli też reprezentanci. Jednym z pierwszych był Bronisław Fichtel. W latach 20. czołowy gracz najlepszego wtedy polskiego klubu Pogoni Lwów, czterokrotnego mistrza kraju. Fichtel z mistrzowskiego triumfu cieszył się u zarania powstania ligi, w latach 1925 i 1926. Właśnie w tych latach zagrał też w biało-czerwonych barwach, w meczach przeciwko Węgrom oraz Turcji. Był zawodowym wojskowym, człowiekiem o niesamowitej odwadze, którą wykazał nie tyle na boisku, co w walce z bolszewikami w 1920 roku czy wcześniej w obronie Lwowa. Właśnie tam po agresji ZSRR schwytało go NKWD. Zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach, najpewniej zamordowany przez czerwonych siepaczy.
Niestety, ten sam los spotkał dużą grupę piłkarzy, oficerów czy podoficerów, którzy trafili do sowieckiej niewoli. Większość z nich zamordowana została w Katyniu wiosną 1940 roku strzałem w tył głowy. Ginie tak reprezentant Polski, olimpijczyk [Marian Spoida], wybitny zawodnik Warty Poznań, potem znany trener. Ginie Adolf Zimmer, który w ekstraklasie występował nieprzerwanie od początku powstania ligi w 1927 roku, do wybuchu wojny. Łącznie zagrał w 187 spotkaniach, a u „Pogoniarzy” lepsi byli tylko legendarni Spirydion Albański, Wacław Kuchar oraz Stanisław Deutschman.
Strzelił 39 bramek, co też daje mu eksponowane miejsce w jednym z najbardziej utytułowanych polskich klubów przed wojną. Na swoim koncie miał jeden występ w reprezentacji Polski, w której zagrał w meczu przeciwko Rumunii w październiku 1934 roku. W końcówce tamtego spotkania, które rozegrano we Lwowie, tyle że nie na stadionie „jego” Pogoni, a lokalnego rywala Czarnych, gdzie przed wojną była jedna z najlepszych muraw w Polsce, zmienił na boisku Józefa Ciszewskiego.
Znany i ceniony katowicki wydawca Andrzej Gowarzewski, autor świetnego opracowania „Mistrzostwa Polski. Ludzie, fakty. 1919-1939”, tak pisze w notce o Zimmerze:
„Znakomity napastnik, bardzo bojowy, często wręcz skory nie tylko do ostrej walki o piłkę, ale i prawdziwej bójki – tak mówili o nim partnerzy, a przy tym niezmiennie dodawali – kto go bliżej poznał, nie mógł oprzeć się niezwykłej życzliwości i sympatii. Dał się lubić jako piłkarz i człowiek. Zdarzało się jednak, że jego zachowanie na boisku karano surowymi dyskwalifikacjami. Mało znany jest fakt, że uprawiał także hokej na lodzie i w barwach Pogoni sięgał po jedyny w swym dorobku tytuł mistrza Polski (1933). Uczestnik kampanii wrześniowej w randze porucznika WP; miał nieszczęście wpaść w ręce armii sowieckiej”.
W Katyniu życie stracił też Adam Obrubański, selekcjoner biało-czerwonych w latach 20. Łącznie życie w Katyniu straciło kilkunastu piłkarzy z ekstraklasowych klubów przed wojną… Szczęśliwcem okazał się inny lwowiak [Karol Prass]. Ten były zawodnik Pogoni, a po wojnie dyrektor szkół górniczych w Chorzowie i Rudzie Śląskiej, uciekł z transportu do Katynia.
Część graczy uratowała się z ZSRR, wychodząc z tej nieludzkiej ziemi z armią generała Władysława Andersa. Niestety, na wojennym szlaku niektórzy z nich polegli, jak podporucznik 2. Korpusu Leon Abramowicz, przed wojną gracz Warszawianki, który życie stracił w walkach we włoskim Loreto czy Jan Okrutny, kilka występów w Pogoni Lwów, który z kolei zginął na przedmieściach Bolonii. Innym, jak [Adamowi Wolaninowi], także Pogoń, udało się przeżyć, a w 1950 roku zagrać nawet na mistrzostwach świata w barwach reprezentacji Stanów Zjednoczonych! Ale to już opowieść na inną historię…
Zabici w getcie
Co do reprezentantów Polski, to życie straciło dwóch graczy, którzy zagrali w historycznym, bo pierwszym spotkaniu biało-czerwonych z Węgrami w grudniu 1921 roku w Budapeszcie. Chodzi o Mariana Einbachera oraz Leona Sperlinga. Ten pierwszy zginął, jak wielu innych futbolistów, w obozie Auschwitz-Birkenau. Mający żydowskie pochodzenie Sperling, jeden z najlepszych piłkarzy w historii Cracovii, który mistrzostwo Polski z „Pasami” zdobywał trzykrotnie, w 1921, 1930 i 1932, życie stracił we Lwowie, gdzie uciekł po tym, jak Niemcy wkroczyli do Polski w 1939.
W mieście na Kresach pod sowiecką okupacją trenował lwowskiego Piszczewika, gdzie grał m.in. Stefan Żywotko. – Tam była cała lwowska, a raczej krakowska elita. „Munio” Sperling spokojny człowiek, który do pomocy miał wielu piłkarzy, którzy razem z nim uciekli do Lwowa. On instruował, prowadził treningi, a grało się wtedy normalne mistrzowskie mecze. „Munio” Sperling był duchem całej tej grupy uchodźców. Potem, jak do Lwowa wkroczyli Niemcy pod koniec czerwca 1941 roku, to nie wszystkim udało się uciec do Rosji. Zdarzyło się, że część z nich została wyłapana – opowiada Stefan Żywotko, który sam trenował pod okiem Sperlinga rozstrzelanego przez niemieckich oprawców w lwowskim getcie w połowie grudnia 1941 roku.
Innym zawodnikiem żydowskiego pochodzenia, który zapisał się w annałach polskiego futbolu, a który zginął w czasie wojny, był Józef Klotz. 28 maja 1922 roku, w meczu na Stadionie Olimpijskim w Sztokholmie, zdobył pierwszą bramkę dla reprezentacji Polski. W 27 minucie trafił z karnego. Polska wygrała tamto spotkanie 2:1. Klotz, wychowanek Jutrzenki Kraków, został rozstrzelany przez Niemców w getcie warszawskim. Przy okazji meczu Polska – Izrael w eliminacjach Euro 2020 w Warszawie w czerwcu, jego osoba została upamiętniona przez PZPN.
Gehenna Powstania Warszawskiego
Duża grupa ligowych piłkarzy, szczególnie z warszawskich klubów zginęła w Powstaniu Warszawskim. Aleksander Przybysz, wielka nadzieja Polonii, w chwili wybuch powstania miał ledwie 25 lat. Przed wojną zaliczył kilkanaście gier w najwyższej klasie rozgrywkowej. Potem zaangażowany był w działalność konspiracyjną, jako żołnierz AK. Zginął w pierwszych godzinach walk… Leonard Kruszyński, też „Czarne Koszule” zginął w powstaniu wraz z bratem Wiesławem, też piłkarzem, na Nowym Mieście.
Wielu byłych świetnych piłkarzy zginęło tuż przed zakończeniem wojny. Wśród nich był Zbigniew Kuchar, jeden z sześciu legendarnych braci, który zginął jako oficer Ludowego Wojska Polskiego w kwietniu 1945 po przejściu Odry. Ostatnim który zmarł był były reprezentant Karol Kossok. Katowiczanin zmarł w radzieckim obozie jenieckim na terenie wschodnich Niemiec na początku 1946…
Na zdjęciu: Pogoń Lwów była jednym z najbardziej doświadczonych klubów podczas wojennej zawieruchy.
Z boiska na front
Po kapitalnej grze pokonaliśmy ówczesnych wicemistrzów świata Węgrów 4:2. Na trybunach było już wtedy wielu żołnierzy w mundurach. W powietrzy wisiała wojna. W kilka dni później były już pierwsze ofiary. Wśród tysięcy zabitych w pierwszych dniach września byli też ligowi piłkarze. W walkach w okolicach Mikołowa ginie były zawodnik 1.FC Katowice Jerzy Pośpiech. Z kolei w bitwie pod Iłżą, która na dwa dni powstrzymała marsz niemieckich kolumn pancernych na północ, pada 25-letni Stanisław Panas z Pogoni Lwów, który ledwo co piłkarski strój zmienił na mundur. W tym samym czasie, w obronie Górnego Śląska, w walkach pod Pszczyną ginie Fryderyk Rusek, mistrz Polski z Cracovią z 1930.
W obronie polskich granic giną też inni zawodnicy, jak Antoni Dyczka i Józef Kaiser ze Śląska Świętochłowice, Sylwester Jagodziński z Warty Poznań, Stanisław Makuch z Czarnych Lwów czy inny „Warciarz” Witold Płonczyński. W obronie Warszawy życie traci Janusz Pigłowski z Polonii Warszawa. Piłkarze walczą też z najeźdźcą ze Wschodu. W walkach z Armią Czerwoną 20 września 1939 roku ginie Stanisław Gozdecki, piłkarz WKS 1 pp. Wilno. Było też wielu innych, a można ich znaleźć na liście blisko 200 zawodników, którzy stracili życie w trakcie II wojny światowej. Piszemy o nich na kolejnych stronach.
Spora grupa na tej liście, to też gracze, którzy zginęli w niemieckim mundurze Wehrmachtu. W szczególności dotyczy ona zawodników z Górnego Śląska czyli terenów włączonych bezpośrednio do III Rzeszy. Ci młodzi ludzie, także piłkarze, jak choćby najmłodszy z braci Dzwiszów – Emil, którzy złotymi zgłoskami wpisali się w historii nie tylko Ruchu, nie mieli wyboru i, pod groźbą kar dla całej rodziny, musieli iść do niemieckiej armii. Coś o tym wiem, bo dwójka chrzestnych moich rodziców poszła w ten sposób do niemieckiego wojska i już z frontu drugiej wojny nie wróciła… To tragiczne losy Górnoślązaków.
Polscy piłkarze tracili życie na wszystkich frontach. Duża grupa została przez Sowietów zamordowana w Katyniu, część wyszła z armią Andersa z ZSRR i przeszła cały szlak bojowy do Włoch, kopiąc przy okazji piłkę podczas długiej, usłanej ofiarami wędrówki. Ligowi zawodnicy ginęli w powietrzy w bitwie o Anglię, na froncie zachodnim i wschodnim, a także w Powstaniu Warszawskim. Sporo z nich zginęło też w obozach koncentracyjnych. Tutaj szczególnie tragiczny los spotkał Żydów, wśród nich wybitnych zawodników, reprezentantów Polski, olimpijczyków, żeby wymienić choćby Leona „Munia” Sperlinga, Zygmunta Steuermanna czy strzelca historycznej, bo pierwszej bramki dla Polski w międzypaństwowych meczach Józefa Klotza. A bracia Grunberg, Roman i Józef? Obaj zginęli we Lwowie. W pomoc temu pierwszemu zaangażowany był sam Kazimierz Górski, późniejszy znakomity selekcjoner, ale nie udało się na czas załatwić papierów i były świetny piłkarz Cracovii został przez Niemców zastrzelony razem z najbliższymi.
Lista zabitych piłkarzy oparta jest na materiale zebranym przez Andrzeja Gowarzewskiego w książce „Mistrzostwa Polski. Ludzie, fakty, 1918-1939”. To doskonała pozycja, która szczegółowo dokumentuje losy, często bardzo tragiczne polskich piłkarzy, którzy, trzeba to podkreślić, w godzinie próby zdali egzamin, a wielu z nich wszystko przypłaciło największą ofiarą, swoim życiem.
WOJENNE KALENDARIUM
3 września 1939 – w bitwie w okolicach Mikołowa-Imielina ginie w mundurze Wojska Polskiego Jerzy Pośpiech, ligowy piłkarz 1.FC Katowice
wiosna 1940 – mord w Katyniu. Życie traci kilkunastu polskich piłkarzy, w tym byli reprezentanci, jak Marian Spoida, Adam Kogut, Adolf Zimmer czy selekcjoner Adam Obrubański
1941 – we Lwowie i Warszawie, w różnych okolicznościach, giną piłkarze o żydowskich korzeniach, którzy z powodzeniem grali w biało-czerwonych barwach, jak Leon Sperling, Zygmunt Steuermann czy Józef Klotz, zastrzelony w stolicy
sierpień 1944 – kilkunastu piłkarzy, w większości z warszawskich ekstraklasowych klubów przed wojną czyli Legii, Polonii i Warszawianki, ginie w dramatycznym powstańczym zrywie
4 maja 1945 – tuż przed zakończeniem wojny w obozie w Mauthausen umiera zamęczony Zygmunt Lewandowski, 30 lat, który po boiskach I ligi (ekstraklasy) biegał w barwach warszawskiej Polonii w 1938 i 1939 roku
Na zdjęciu: Reprezentacja Polski przed meczem z Węgrami w maju 1922. Od lewej: Leon Sperling, Zygmunt Krumholz. Józef Klotz czwarty od lewej. Wszyscy zginęli w czasie wojny. Fot. Archiwum Wydawnictwa GiA
***
Z boiska na front
Po kapitalnej grze pokonaliśmy ówczesnych wicemistrzów świata Węgrów 4:2. Na trybunach było już wtedy wielu żołnierzy w mundurach. W powietrzy wisiała wojna. W kilka dni później były już pierwsze ofiary. Wśród tysięcy zabitych w pierwszych dniach września byli też ligowi piłkarze. W walkach w okolicach Mikołowa ginie były zawodnik 1.FC Katowice Jerzy Pośpiech. Z kolei w bitwie pod Iłżą, która na dwa dni powstrzymała marsz niemieckich kolumn pancernych na północ, pada 25-letni Stanisław Panas z Pogoni Lwów, który ledwo co piłkarski strój zmienił na mundur. W tym samym czasie, w obronie Górnego Śląska, w walkach pod Pszczyną ginie Fryderyk Rusek, mistrz Polski z Cracovią z 1930.
W obronie polskich granic giną też inni zawodnicy, jak Antoni Dyczka i Józef Kaiser ze Śląska Świętochłowice, Sylwester Jagodziński z Warty Poznań, Stanisław Makuch z Czarnych Lwów czy inny „Warciarz” Witold Płonczyński. W obronie Warszawy życie traci Janusz Pigłowski z Polonii Warszawa. Piłkarze walczą też z najeźdźcą ze Wschodu. W walkach z Armią Czerwoną 20 września 1939 roku ginie Stanisław Gozdecki, piłkarz WKS 1 pp. Wilno. Było też wielu innych, a można ich znaleźć na liście blisko 200 zawodników, którzy stracili życie w trakcie II wojny światowej. Piszemy o nich na kolejnych stronach.
Spora grupa na tej liście, to też gracze, którzy zginęli w niemieckim mundurze Wehrmachtu. W szczególności dotyczy ona zawodników z Górnego Śląska czyli terenów włączonych bezpośrednio do III Rzeszy. Ci młodzi ludzie, także piłkarze, jak choćby najmłodszy z braci Dzwiszów – Emil, którzy złotymi zgłoskami wpisali się w historii nie tylko Ruchu, nie mieli wyboru i, pod groźbą kar dla całej rodziny, musieli iść do niemieckiej armii. Coś o tym wiem, bo dwójka chrzestnych moich rodziców poszła w ten sposób do niemieckiego wojska i już z frontu drugiej wojny nie wróciła… To tragiczne losy Górnoślązaków.
Polscy piłkarze tracili życie na wszystkich frontach. Duża grupa została przez Sowietów zamordowana w Katyniu, część wyszła z armią Andersa z ZSRR i przeszła cały szlak bojowy do Włoch, kopiąc przy okazji piłkę podczas długiej, usłanej ofiarami wędrówki. Ligowi zawodnicy ginęli w powietrzy w bitwie o Anglię, na froncie zachodnim i wschodnim, a także w Powstaniu Warszawskim. Sporo z nich zginęło też w obozach koncentracyjnych. Tutaj szczególnie tragiczny los spotkał Żydów, wśród nich wybitnych zawodników, reprezentantów Polski, olimpijczyków, żeby wymienić choćby Leona „Munia” Sperlinga, Zygmunta Steuermanna czy strzelca historycznej, bo pierwszej bramki dla Polski w międzypaństwowych meczach Józefa Klotza. A bracia Grunberg, Roman i Józef? Obaj zginęli we Lwowie. W pomoc temu pierwszemu zaangażowany był sam Kazimierz Górski, późniejszy znakomity selekcjoner, ale nie udało się na czas załatwić papierów i były świetny piłkarz Cracovii został przez Niemców zastrzelony razem z najbliższymi.
Lista zabitych piłkarzy oparta jest na materiale zebranym przez Andrzeja Gowarzewskiego w książce „Mistrzostwa Polski. Ludzie, fakty, 1918-1939”. To doskonała pozycja, która szczegółowo dokumentuje losy, często bardzo tragiczne polskich piłkarzy, którzy, trzeba to podkreślić, w godzinie próby zdali egzamin, a wielu z nich wszystko przypłaciło największą ofiarą, swoim życiem.
WOJENNE KALENDARIUM
3 września 1939 – w bitwie w okolicach Mikołowa-Imielina ginie w mundurze Wojska Polskiego Jerzy Pośpiech, ligowy piłkarz 1.FC Katowice
wiosna 1940 – mord w Katyniu. Życie traci kilkunastu polskich piłkarzy, w tym byli reprezentanci, jak Marian Spoida, Adam Kogut, Adolf Zimmer czy selekcjoner Adam Obrubański
1941 – we Lwowie i Warszawie, w różnych okolicznościach, giną piłkarze o żydowskich korzeniach, którzy z powodzeniem grali w biało-czerwonych barwach, jak Leon Sperling, Zygmunt Steuermann czy Józef Klotz, zastrzelony w stolicy
sierpień 1944 – kilkunastu piłkarzy, w większości z warszawskich ekstraklasowych klubów przed wojną czyli Legii, Polonii i Warszawianki, ginie w dramatycznym powstańczym zrywie
4 maja 1945 – tuż przed zakończeniem wojny w obozie w Mauthausen umiera zamęczony Zygmunt Lewandowski, 30 lat, który po boiskach I ligi (ekstraklasy) biegał w barwach warszawskiej Polonii w 1938 i 1939 roku
LISTA POLSKICH PIŁKARZY POLEGŁYCH W TRAKCIE II WOJNY ŚWIATOWEJ
(imię i nazwisko, klub z ekstraklasy, data i okoliczności śmierci)
1. Leon Abramowicz (Warszawianka), 1944, we włoskim Loreto, jako podporucznik 2 Korpusu gen. Andersa
2. Wacław Adamowicz (Legia Warszawa), 2 października 1939 w bitwie pod Kockiem
3. Feliks Asłanowicz (Pogoń Lwów, Legia), lato 1941, zakatowany przez NKWD w Kijowie
4. Juliusz Ballosek (Śmigły Wilno), brak danych, zginął w Wilnie
5. Maks Balsam (Jutrzenka Kraków, Hasmonea Lwów), 1941, getto w Płaszowie
6. Telesfor Banaszkiewicz (Warta Poznań), 2 kwietnia 1940, żołnierz Wojska Polskiego, zamordowany w Katyniu przez Sowietów
7. Izydor Barmherzig (Jutrzenka Kraków), zginął w obozie Auschwitz-Birkenau
8. Tadeusz Bednarowicz (Legia i Polonia Warszawa), zginął w kampanii wrześniowej
9. Jan Bendakowski (AKS Chorzów), 30 lipca 1944 jako żołnierz Wehrmachtu
10. Robert Bergmann (ŁTSG Łódź), lato 1943 jako żołnierz Wehrmachtu
11. Feliks Bezpałko (Czarni Lwów), 16 maja 1944 pod Monte Cassino
12. Alojzy Bialik (Cracovia), sierpień 1944 w Powstaniu Warszawskim
13. Stefan Bibrych (Warszawianka), 12 sierpnia 1944 w Powstaniu Warszawskim
14. Franciszek Biegański (Strzelec Siedlce), 2 września 1941, zamęczony w więzieniu w Rawiczu, uczestnik konspiracji
15. Stanisław Bielski ( WKS 1 pp. Wilno), maj 1940, zamordowany w Katyniu
16. Paweł Bieniek (Śląsk Świętochłowice), 1943, jako żołnierz Wehrmachtu
17. Józef Bill (Strzelec Wilno), 1939 lub 1940, oficer WP, zginął na Kresach
18. Henryk Biok (Śmigły Wilno), maj 1944 jako żołnierz Wehrmachtu pod Monte Cassino
19. Miron Bohurat (Ukraina Lwów), 1940, zamordowany przez Sowietów, grał w jedenastce ze Lwowa, która w 1938 roku zdobyła Puchar Prezydenta RP
20 Roman Bułanow (Polonia Warszawa), 22 luty 1945, w wyniku ran odniesionych podczas alianckiego nalotu w Austrii
21. Stanisław Brzeziński (Podgórze Kraków), 7 październik 1941, zginął w Auschwitz-Birkenau
22. Marian Czajkowski (ŁKS Łódź), wrzesień 1939, jako żołnierz WP
23. Stanisław Czapski (Warszawianka), 31 lipca 1944, rozstrzelany na Ochocie w przeddzień wybuchu Powstania Warszawskiego
24. Henryk Czech (Legia Warszawa), 19 luty 1942, jako więzień obozu Mauthausen
25. Izydor Czekalski (ŁKS Łódź), 1943, zakatowany w Łodzi z dwójką synów przez gestapo
26. Zygfryd Czempisz (Ruch Chorzów), zginął jako żołnierz Wehrmachtu, brak danych gdzie
27. Ludwik Czernikowski (Ruch Chorzów), 14 sierpnia 1944 Francja, jako żołnierz 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka
28. Franciszek Dmytrow (Lechia Lwów), 24 luty 1945, zmarł w wyniku ran odniesionych pod Monte Cassino
29. Jan Drapała (Czarni Lwów), marzec/kwiecień 1945, w wyniku pomyłkowego nalotu aliantów w czeskich Sudetach
30. Piotr Dreher (Pogoń Lwów), 1944, jako żołnierz Armii Czerwonej
31. Gerard Dressler (AKS Chorzów), 1944, jako żołnierz Wehrmachtu w okolicach Leningradu
32. Antoni Dyczka (Śląsk Świętochłowice), wrzesień 1939, jako żołnierz WP
33. Emil Dziwisz (Ruch Chorzów), grudzień 1942, jako żołnierz Wehrmachtu
34. Marian Einbacher (Warta Poznań), 12 stycznia 1943, jako więzień obozu Auschwitz-Birkenau, zagrał w pierwszym meczu reprezentacji Polski z Węgrami w grudniu 1921 roku
35. Bronisław Fichtel (Pogoń Lwów), jesień 1939 po aresztowaniu przez NKWD we Lwowie, reprezentant
36. Stefan Fliegel (ŁKS Łódź), 31 października 1939 w Łodzi w niewyjaśnionych okolicznościach, reprezentant
37. Klemens Frankowski (Legia Warszawa), 29 maja 1943, rozstrzelany przez Niemców, należał do AK
38. Stefan Fryc (Cracovia), sierpień 1944 w Powstaniu Warszawskim
39. Marian Gamaj (Podgórze, Garbarnia Kraków, Warszawianka), sierpień 1944 w Powstaniu Warszawskim
40. Józef Gąsiorek (WKS 1 pp. Wilno), 14 września 1939 w czasie działań wojennych, sierżant WP. Jego brat Ludwik, był kierownikiem Śmigłego Wilno, oficer Wojska Polskiego, zamordowany w Katyniu w maju 1940
41. Stanisław Gburzyński (Legia Warszawa), 13 stycznia 1943, rozstrzelany w Warszawie, aktywny w konspiracji
42. Tadeusz Gebethner (Polonia Warszawa), 14 października 1944, w wyniku ran odniesionych w Powstaniu Warszawskim
43. Tomasz Gołębiowski (Lublinianka), kwiecień 1940, zamordowany w siedzibie NKWD w Charkowie
44. Stanisław Gozdecki (WKS 1 pp. Wilno), 20 września 1939, w okolicach Grodna w walce z Armią Czerwoną
45. Władysław Grabowski (Lublinianka), 1942, zginął kierując jednym z transportów do Murmańska
46. Józef Grunberg (Jutrzenka Kraków, Hasmonea Lwów), 1941, rozstrzelany we Lwowie
47. Roman Grunberg (Cracovia), 1 czerwca 1943, rozstrzelany w obozie janowskim, brat Józefa
48. Adolf Gumowski (TKS Toruń), luty 1945, w trakcie ucieczki zastrzelony przez Rosjan
49. Henryk Hajduk (Dąb Katowice), zginął jesienią 1939 jako żołnierz WP
50. Michał Hamburger (Polonia Warszawa), 12 kwietnia 1943, po postrzale przez Niemców, oficer AK
51. Mateusz Hoch (Hasmonea Lwów), 1944, zginął na statku zatopionym przez Niemców
52. Józef Jagłowski (Polonia Warszawa), 9 kwietnia 1945, jako więzień obozu Flossenburg
53. Sylwester Jagodziński (Warta Poznań), wrzesień 1939 w kampanii wrześniowej, jako żołnierz WP
54. Kazimierz Janikowski (Warszawianka), jesień 1939, po aresztowaniu przez Niemców
55. Dyonizy Jarosz (WKS Lublin), kwiecień 1940, zamordowany przez sowieckich oprawców
56. Kazimierz Jarzembowski (Warta Poznań), 20 sierpnia 1943, jako więzień obozu Auschwitz-Birkenau
57. Wiktor Jegorow (ŁKS Łódź), sierpień 1944 w Powstaniu Warszawskim
58. Józef Jung (Warszawianka), 5 sierpnia 1944 w Powstaniu Warszawskim
59. Józef Kaiser (Śląsk Świętochłowice), 24 września 1939, w kampanii wrześniowej jako żołnierz WP na Kresach
60. Edward Kalinowski (ŁKS Łódź), 1939, zginął w obronie Warszawy
61. Janusz Kałwak (Union-Touring Łódź), 1939, zginął na Kresach w niewyjaśnionych okolicznościach
62. Erwin Kellermann (Jutrzenka Kraków), 1940, zginął we Francji
63. Józef Kempa (Warszawianka), 13 sierpnia 1944, w Powstaniu Warszawskim
64. Seweryn Klimczak (Legia Warszawa), 16 września1939, w obronie Modlina jako podoficer WP
65. Roman Kłoda (Dąb Katowice), zaginął w czasie wojny jak żołnierz Wehrmachtu
66. Józef Klotz (Jutrzenka Kraków), 1941, zdobywca pierwszej bramki w historii gier reprezentacji Polski, zginął w Warszawie
67. Adam Knioła (Warta Poznań, Warszawianka), 26 grudnia 1942, jako więzień Auschwitz-Birkenau, reprezentant
68. Tadeusz Kobel (Lechia Lwów), maj 1940, zamordowany w Katyniu
69. Stanisław Kochański (Korona Kraków, Fablok Chrzanów), 1943, więzień KL Auschwitz-Birkenau
70. Mieczysław Koczwara (Podgórze Kraków, Wisła Kraków), 29 stycznia 1944, rozstrzelany przez Niemców w publicznej egzekucji w Krakowie
71. Adam Kogut (Cracovia, Polonia Warszawa), maj 1940, zamordowany w Katyniu, reprezentant
72. Adam Kondracki (Warszawianka), sierpień 1944, w Powstaniu Warszawskim
73. Michał Kopytko (WKS Lublin), 29 kwietnia 1942 w Teheranie, zmarł w armii gen. Andersa w Persji chory na malarię
74. Stefan Korngold (Warszawianka), 1944, zginął w prowokacji gestapo
75. Zdzisław Korngold (Polonia Warszawa), starszy brat Stefana, 1941 (?), Wilno
76. Bronisław Kosiński (Czarni Lwów), 26 stycznia 1942, zginą jako żołnierz PSZ na Zachodzie, lotnik
77. Jan Kosmala (Śląsk Świętochłowice), jesień 1939, zaginął jako żołnierz WP
78. Karol Kossok (1.FC Katowice, Cracovia, Pogoń Lwów, Polonia Warszawa), 11 marca 1946 w sowieckim obozie jenieckim w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, reprezentant
79. Maksymilian Koszny (AKS Chorzów), 1944, jako żołnierz Wehrmachtu w Normandii
80. Tadeusz Kowalski (Czarni Lwów), maj 1940, zamordowany w Katyniu
81. Władysław Kowalski (Wisła Kraków), jesień 1939, oficer WP, zginął przy próbie przedostania się na Węgry
82. Mirosław Krajewski (TS Ukraina Lwów), 1944, jako żołnierz UPA w walce z Niemcami
83. Zygmunt Kruger (Klub Turystów Łódź), marzec 1945, rozstrzelany przez żołnierzy radzieckich
84. Zygmunt Krumholz (Jutrzenka Lwów, Hasmone Lwów), 1941, zabity przez Niemców w Samborze, reprezentant
85. Leonard Kruszyński (Polonia Warszawa), sierpień 1944, w Powstaniu Warszawskim, zginął wraz z młodszym bratem Wiesławem
86. Zbigniew Kuchar (Pogoń Lwów), kwiecień 1945, zginął jako oficer LWP, jeden ze słynnych braci Kucharów
87. Józef Kucharski (Pogoń Lwów), 29 października 1944 w Gilze w Holandii, jako żołnierz Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka
88. Ernest Kuchta (AKS Chorzów), 1939, zginął w kampanii wrześniowej
89. Stefan Kulig (WKS 1 pp. Wilno), 28 maja 1940, zginął w walkach pod Narwikiem
90. Eugeniusz Latacz(Cracovia), 25 luty 1943, zginął w KL Auschwitz
91. Józef Latacz (Cracovia), kwiecień 1945, zginął w KL Flossenburg, młodszy brat Eugeniusza
92. Marian Lepiarski (Strzelec i Lauda Wilno), maja 1940, zamordowany w Katyniu
93. Kleofas Lewandowski (TKS Toruń), październik 1939, w ulicznej strzelaninie w Gdańsku
94. Zygmunt Lewandowski (Polonia Warszawa), 4 maja 1945, jako więzień obozu w Mauthausen
95. Stefan Lubowiecki (Wisła Kraków), 27 maja 1942, rozstrzelany w obozie w Oświęcimiu
96. Stanisław Luxenburg (Warszawianka), luty 1943, rozstrzelany w Lasku Pruszkowskim wraz z żoną i rodziną brata
97. Antoni Łyko (Wisła Kraków), 3 czerwca 1941, rozstrzelany w Auschwitz
98. Aleksander Mahler (Hasmonea Lwów), 1941, zamordowany w Stanisławowie przez Niemców
100. Klemens Majeran (Cracovia), 1943, rozstrzelany w obozie w Auschwitz
101. Bronisław Makowski (Cracovia, Wisła Kraków, Warszawianka), 25 maja 1944 w Krakowie, rozstrzelany wraz z bratem Janem w publicznej egzekucji
102. Stanisław Makuch (Czarni Lwów), wrzesień 1939, w kampanii wrześniowej
103. Bronisław Malinka (Pogoń Lwów), 21 lipca 1944 we Lwowie, w wyniku bombardowania
104. Zygmunt Martyniak (Lublinianka), kwiecień 1940, zamordowany w Katyniu
105. Mieczysław Miączyński (Polonia Warszawa), 6 września 1939, zastrzelony na ulicach Gdyni
106. Jan Nawara (Wisła Kraków), 29 marca 1942, zginął w miejscowości Gusary w Rosji, jako żołnierz Wehrmachtu
107. Robert Neumann (Union-Touring Łódź), 28 grudnia 1942, zginął pod Stalingradem jako żołnierz Wehrmachtu
108. Maksymilian Niechcioł (Śląsk Świętochłowice), 1942, zginął na froncie wschodnim jako żołnierz Wehrmachtu
109. Grigorij Nikołajew (Strzelec i Lauda Wilno), Rosjanin, który schronił się w Polsce przed bolszewikami, wrzesień 1939, zginął w okolicach Wilna jako ochotnik w WP
110. Andrzej Nowikow (Polonia Warszawa), wrzesień 1939, zamordowany pod Birczą
111. Adam Obrubański (selekcjoner reprezentacji Polski w latach 20.), maj 1940, zamordowany w Katyniu
112. Konrad Ofierzyński (Warta Poznań), kwiecień 1940, zamordowany w Charkowie przez radzieckich oprawców
113. Jan Okrutny (Pogoń Lwów), 1 listopada 1944, żołnierz gen. Andersa, zginął w walce z Niemcami na przedmieściach Bolonii
114. Ferdynand Pachner (Wisła Kraków), 3 czerwca 1941, zginął w obozie w Auschwitz
115. Stanisław Panas (Pogoń Lwów), 4 września 1939 w bitwie pod Iłżą, jako żołnierz WP
116. Walter Panchyrz (Ruch Chorzów), 31 grudnia 1942, zginął na Białorusi jak żołnierz Wehrmachtu
117. Konstanty Paszkiewicz (Śmigły Wilno), 12 stycznia 1945, aresztowany w Wilnie, zabity przez NKWD
118. Stefan Pawlak (WKS 22 pp. Siedlce, Warszawianka), sierpień 1944, zginął w Powstaniu Warszawskim
119. Karol Pazurek (Pogoń Katowice, Garbarnia Kraków, Polonia Warszawa), styczeń 1945, zginął w okolicach Miechowa prowadząc samochód w niemieckim mundurze, reprezentant
120. Antoni Piasecki (ŁKS Łódź), 1941 lub 1942, rozstrzelany w publicznej egzekucji w Kutnie
121. Henryk Piekarz (Cracovia), zginął w trakcie wojny w nieznanych okolicznościach
122. Janusz Pigłowski (Polonia Warszawa), 17 września 1939, zginął w obronie Warszawy
123. Stanisław Piotrowski (ŁKS Łódź), 22 czerwca 1944, zginął od wybuchu granatem w Warszawie
124. Jan Pliśkiewicz (Sokół Równe), 1943, zamordowany w rodzinnym Równe
125. Witold Płonczyński (Warta Poznań), wrzesień 1939, zginął jako podporucznik WP w okolicach Wilna
126. Emil Pohl (1.FC Katowice), 1942, zginął na froncie wschodnim jako żołnierz Wehrmachtu
127. Jerzy Pośpiech (1.FC Katowice), 3 września 1939, zginął w okolicach Mikołowa, jako żołnierz Armii Kraków
128. Józef Przecherka (Ruch Chorzów), koniec 1944, w okolicach Nysy jako żołnierz Wehrmachtu
129. Aleksander Przybysz (Polonia Warszawa), 1 sierpnia 1944, w Powstaniu Warszawskim w pierwszych godzinach walki
130. Stanisław Ptak (Cracovia), wrzesień 1939, najprawdopodobniej przez siepaczy z NKWD przy próbie przekroczenia granicy, reprezentant
131. Tadeusz Purschel (Legia Warszawa), 8 sierpnia 1944, w Powstaniu Warszawskim w wyniku odniesionych ran
132. Aleksander Pychowski (Cracovia, Wisła Kraków), 20 październik 1943, popełnił samobójstwo, kiedy gestapo otoczyło w Krakowie budynek, gdzie mieszkał, uczestnik konspiracji
133. Antoni Rakszewski (Lublinianka), sierpień 1944, zginął w Powstaniu Warszawskim
134. Julian Rduch (BBTS Bielsko-Biała), zginął jako żołnierz WP w kampanii wrześniowej
135. Stefan Reyman (Wisła Kraków), brat słynnego Henryka, od którego imienia nosi nazwę stadion Wisły i Jana, najmłodszy z trójki braci, został rozstrzelany w obozie w Oświęcimiu 3 czerwca 1941 roku
136. Gustaw Rogalski (Cracovia), 24 grudnia 1939, rozstrzelany przez Niemców pod Krakowem
137. Kazimierz Rudnik (Polonia Warszawa), 8 września 1939, zginął jako żołnierz WP w obronie Warszawy
138. Fryderyk Rusek (Cracovia, Warszawianka), 4 września 1939, jako żołnierz WP w kampanii wrześniowej
139. Kazimierz Rusin (Warszawianka), 12 luty 1945, jako więzień KL Gross-Rosen
140. Władysław Ryszanek (Strzelec, Lauda i Pogoń Wilno), 8 marca 1943 w angielskim Rothesey, jako żołnierz PSZ
141. Adam Sadalski (WKS 22 pp. Siedlce, Strzelec Siedlce), 28 stycznia 1943, w miejscowości Miejska Górka koło Leszna, zakatowany przez Niemców
142. Filip Schlaff (Pogoń Lwów), 1941, zamordowany przez Niemców w obozie janowskim we Lwowie
143. Teodor Seidl (Union-Touring Łódź), 13 marca 1944, jako żołnierz niemiecki na froncie wschodnim
144. Karol Sikora (AKS Chorzów), 1942, zaginął na froncie wschodnim jako żołnierz Wehrmachtu
145. Ludwik Skrzypek (Polonia Warszawa), 18 sierpnia 1944, jako żołnierz AK w Powstaniu Warszawskim
146. Paweł Skrzypiec (AKS Chorzów), zginął jako żołnierz Wehrmachtu, brak dokładnych danych
147. Edmund Słomiak (Warta Poznań), 1943, w ulicznej strzelaninie w Lublinie
148. Franciszek Sobkowiak (Warta Poznań), 30 październik 1942, jako pilot RAF zestrzelony nad Norwegią, reprezentant
149. Aleksy Socha (Union-Touring Łódź), 9 sierpnia 1941, jako żołnierz 3 Dywizji Strzelców Karpackich, utonął w Morzu Śródziemnym
150. Paweł Sokołowski (Iskra Siemianowice), 31 stycznia 1942, w miejscowości Boniewo na terenie ZSRR, oficer rezerwy WP
151. Czesław Soldan (Garbarnia Kraków), jesień 1943, zastrzelony w trakcie ucieczki przez patrol niemiecki
152. Ludwik Solik (1.FC Katowice), 10 lipca 1943, jako żołnierz Wehrmachtu na froncie wschodnim
153. Leon Sperling (Cracovia), 15 grudnia 1941, rozstrzelany przez Niemców w lwowskim getcie, reprezentant, olimpijczyk
154. Marian Spoida (Warta Poznań), kwiecień 1940, w Katyniu jako żołnierz WP, reprezentant, olimpijczyk
155. Alojzy Stankusz (Garbarnia Kraków), początek 1944, jako żołnierz Wehrmachtu na froncie wschodnim
156. Zygmunt Steuermann (Hasmonea Lwów, Legia), grudzień 1941, zastrzelony w lwowskim getcie przez Niemców, reprezentant
157. Leon Stolarz (WKS Lublin), kwiecień 1940, uczestnik kampanii wrześniowej, oficer, zamordowany w Katyniu
158. Ludwik Szabakiewicz (Pogoń Lwów), 23 sierpnia 1944, jako więzień obozu Auschwitz-Birkenau
159. Stanisław Szczepanik (Wisła Kraków), kwiecień 1945, jako więzień obozu Mauthausen-Gusen
160. Lesław Szczerbiński (ŁKS Łódź), 5 maja 1945, jako pilot w katastrofie myśliwca z dywizjonu 317 nad Norwegią
161. Michał Szewczyk (Biali i Sparta Lwów), luty 1941, uczestnik kampanii wrześniowej, zginął jako więzień NKWD
162. Władysław Szumilas (Wisła Kraków), 18 czerwca 1942, jako więzień obozu Auschwitz
163. Jan Świtajski (TKS Toruń), listopad 1939, rozstrzelany przez Niemców pod Toruniem, wcześniej wpisany na niemiecką listę proskrypcyjną
164. Olgierd Tarasiewicz (Lauda Wilno), 6 sierpnia 1942, zmarł na tyfus w miejscowości Szachrisabz, gdzie formowano oddziały Armii gen Andersa
165. Longin Triebel (ŁTSG Łódź), 31 lipca 1944, zginął jako żołnierz Wehrmachtu na froncie wschodnim
166. Mieczysław Uznański (Pogórze Kraków), 1943, jako więzień obozu w Buchenwaldzie
167. Tadeusz Walczak (Polonia Warszawa), maj 1940, zamordowany w Katyniu
168. Alojzy Welnitz (ŁKS Łódź), kwiecień 1940, uczestnik kampanii wrześniowej, wzięty do niewoli przez Sowietów i zamordowany w Katyniu
169. Gerard Wichary (Dąb Katowice), 15 listopada 1943, zginął jako żołnierz Wehrmachtu na froncie wschodnim
170. Jan Wiechoczek (Ruch Chorzów), 1939, zaginął jako żołnierz Wojska Polskiego
171. Stanisław Wieczorek (Warszawianka), jesień 1943 w Warszawie, rozstrzelany po próbie ucieczki z łapanki
172. Maksymilian Więcek (Śląsk Świętochłowice), 1942, zginął kilkanaście dni po wyjeździe na front jako żołnierz Luftwaffe
173. Maksymilian Wilewski (TKS Toruń), 1939, zaginął jako żołnierz WP w kampanii wrześniowej
174. Marian Wojciechowski (Śmigły Wilno), 11 września 1939, zginął jako żołnierz WP w potyczce pod Wyszkowem
175. Bolesław Woyciechowski (Warszawianka), jesień 1939, bratanek byłego prezydenta RP Stanisława, zamordowany w Zamościu najprawdopodobniej przez Ukraińców
176. Witold Woźniak (HCP Poznań), zginął w kampanii wrześniowej jako żołnierz WP
177. Hugo Wunsch (ŁTSG Łódź), zaginął w czasie wojny w niewyjaśnionych okolicznościach
178. Czesław Zaborowski (TKS Toruń), 1944, zaginął pod Dunkierką, jako żołnierz Wehrmachtu
179. Stanisław Zandberg (WKS Lublin), grudzień 1942, zginął w getcie w Lublinie śmiercią samobójczą, zażywając truciznę w trakcie kłótni z żandarmem
180. Stanisław Zantmann (Polonia Warszawa), zginął w końcu września 1939 r. w Warszawie w niewyjaśnionych okolicznościach
181. Witold Zieliński (Cracovia), 3 lipca 1941, rozstrzelany jako więzień obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau
182. Adolf Zimmer (Pogoń Lwów), maj 1940, porucznik Wojska Polskie, zamordowany w Katyniu przez NKWD, reprezentant
183. Sylwester Zrubek (Pogoń Lwów), 1942, zginął jako żołnierz AK w okolicach Łucka
184. Władysław Żukowski (Legia Warszawa), 25 marca 1945, zmarł jako więzień obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie
*Niniejsza lista powstała na podstawie książki: „Mistrzostwa Polski. Ludzie, fakty, 1918-1939” autorstwa Andrzeja Gowarzewskiego. Wydawnictwo GiA, Katowice 2017.
Murapol, najlepsze miejsca na świecie I Kampania z Ambasadorem Andrzejem Bargielem
ZACHĘCAMY DO NABYWANIA ELEKTRONICZNYCH WYDAŃ CYFROWYCH
e-wydania „SPORTU” znajdziesz TUTAJ