Pierwsi polscy zawodowcy
Lwowiak Józef Słonecki i katowiczanin Emil Goerlitz, to pierwsi polscy zawodowi piłkarze. W Trieście szukaliśmy śladów ich gry przed bez mała stu laty.
Triest – ponad 200 tys. miasto na włoskim wybrzeżu Adriatyku, tuż przy granicy ze Słowenią. Tętni życiem, a w okresie wakacyjnym ciężko poruszać się po mieście. Plaża wzdłuż drogi okupowana przed tysiące wakacyjnych gości i miejscowych. W porcie co chwilę pojawia się luksusowy statek z tysiącami osób na pokładzie. Do nieodległej Wenecji te pasażerskie statki od kilku lat nie mogą już wpływać. Goszczą więc w Trieście, jeden przypływa tu za drugim.
Największy bramkarski talent
To do Triestu, przed bez mała stu laty, przyjechała grać dwójka piłkarzy z Polski, a chodzi o Józefa Słoneckiego ze Lwowa, który potem przeniósł się do Bytomia, a także katowiczanina Emila Gorlitza. Jak to się stało, że podążyli za futbolowym chlebem do tego właśnie miasta, które po długim okresie panowania austriackiego znalazło się w granicach Włoch po I wojnie światowej?
Za wszystkim stal austriacki trener Karl Fischer ps. „Charlie”. Urodzony we Wiedniu 1888 roku pojawił się we Lwowie wiosną 1922 roku. Był ponoć lepszym tenisistą niż futbolistą, w piłkę w ogóle miał nie grać, co nie znaczy, że nie miał pojęcia o trenerce, co pokazał w Pogoni, z którą w pierwszej połowie lat 20. ubiegłego wieku wywalczył aż trzy tytuły mistrza kraju. Z lwowskim kubem wygrał ligę w 1922, 1923 i 1925. Byłoby pewnie i mistrzostwo Polski w olimpijskim roku 1924, ale wtedy rozgrywki nie odbyły się. To był czas dla kadry, która przygotowywała się do turnieju w Paryżu, gdzie na dzień dobry przegraliśmy 24 maja z Węgrami 0:5 i pożegnaliśmy się z szybko z igrzyskami…
Kilka dni wcześniej, a konkretnie 18 maja 1924 roku w narodowych barwach zadebiutował w bramce Emil Goerlitz. Tamto spotkanie z późniejszym brązowym medalistą igrzysk w Paryżu Szwedami przegraliśmy w Sztokholmie 1:5. Ledwie 20-letni wtedy Emil Goerlitz na boisku w 11 minucie zastąpił Mieczysław Wiśniewskiego. Był wtedy najmłodszym naszym zawodnikiem w ekipie, a także pierwszym Ślązakiem i zawodnikiem 1.FC Katowice, który zagrał w narodowych barwach. W spotkaniu na Stadionie Olimpijskim w Sztokholmie dwa razy w II połowie pokonał go Sven Rydell, jeden z najlepszych napastników w historii szwedzkiej piłki, który w 43 meczach w narodowych barwach zdobył 49 aż goli, w tym 5 na olimpijskim turnieju w Paryżu. Jego bramkowy rekord w kadrze jedenastki „Trzech koron” pobił dopiero w 2014 Zlatan Ibrahimović.
Czytaj także:
Ale wracając do Goerlitza… Był w składzie naszej kadry na paryski turniej, ale w wysoko przegranym spotkaniu z Węgrami bramki strzegł Mieczysław Wiśniewski z Wisły Kraków. Katowiczanin w narodowych barwach zagrał łącznie w 8 meczach, w tym w wygranym spotkaniach z Turcją (2:0) czy Finlandią (1:0). Był – można chyba napisać – prekursorem gry nogami. Występował też zresztą w polu, i to z powodzeniem. Znakomity Jerzy Bułanow, wieloletni kapitan Polonii Warszawa, a także reprezentacji Polski powieział o nim tak.
– Emil Görlitz, bezsprzecznie obok Janka Lotha największy bramkarski talent, jaki wydała Polska. Otóż o Görlitzu krążyły legendy. Opowiadano, że na mecz Polska – Finlandia, Görlitz po złapaniu piłki, ponownie ją rzucił pod nogi nadbiegającego napastnika i z dziecinną łatwością ponownie chwycił piłkę. Opowiadano, że prowokuje napastników, gdyż przed bramką umyślnie bawił się piłką i zmuszał napastników do napaści. Ale to wszystko może są bajki, tym nie mniej faktem jest, że trudno było mu strzelić gola – wspominał 22-krotny reprezentant Polski i jeden z najlepszych polskich obrońców okresu międzywojennego, odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Najpierw Torino, potem Edera
Józef Słonecki? Mało kto już o nim pamięta, choć przecież przez kilkadziesiąt lat, wygnany ze Lwowa po II wojnie związany był z Bytomiem. Rocznik 1899, a więc niewiele młodszy niż trener Karl Fischer, zmarł 1 października 1970. Pochowany jest na cmentarzu Mater Dolorosa w Bytomiu. W narodowych barwach zagrał w 6 grach. Debiutował w reprezentacji Polski 23 września 1923 w wygranym 5:3 spotkaniu z Finami. Po raz ostatni zagrał w biało-czerwonych barwach, zresztą razem z Goerlitzem za plecami, w wygranym 2:1 starciu z Turcją w Stambule 2 października 1925. Andrzej Gowarzewski w swoim opracowaniu „Mistrzostwa Polski. Ludzie, fakty 1918-1939” pisze o nim tak: „Uczestnik obozu olimpijskiego kadry przed igrzyskami w 1920, przerwanego z powodu wojny polsko-bolszewickiej.
Jedna z gwiazd Pogoni i lwowskiego futbolu, błyskotliwy skrzydłowy, o niesłychanej popularności, wręcz uwielbiany przez kibiców. Tylko na krótko stracił ich sympatię, gdy wraz z Goerlitzem wyjechał na kilkumiesięczny pobyt we Włoszech, gdzie obaj zostali piłkarzami klubu Edera w Trieście. Uważa się to za precedensowy przypadek profesjonalnej gry polskich futbolistów za granicami, choć… Sam Słonecki, jako żołnierz austriacki w czasie pierwszej wojny światowej, zdezerterował z armii i przeszedł na stronę włoską, występując w 1918 w kilku meczach słynnego Torino Calcio!”.
Słonecki w 1925 roku miał więc swoje zagraniczne doświadczenie z włoskich boisk. Edera w tamtym czasie, jeszcze przed erą ligowego grania, Serie A w formie w jakiej znamy ją obecnie wystartowała dwa lata po naszej ekstraklasie, a konkretnie w 1929, miała swoje ambicje i chciała walczyć z najlepszymi. Niestety nie udało się, a Goerlitz, Słonecki i trener Karl Ficher wrócili do Polski.
Pattinaggio czyli hokej na wrotkach
Szukam śladów Edery Triet czyli klubu gdzie przed wiekiem grała dwójka zawodników rodem z odrodzonej po Wielkiej Wojnie Polski. Tak po prawdzie ciężko znaleźć miejsce jej siedziby. Adres Via Boegan 11, to kilka kilometrów od ruchliwego centrum miasta. Już jazda tam samochodem jest wyzwaniem, bo ruch w tym portowym mieście nie ustaje, a oczy trzeba mieć wszędzie, strach jechać mając wokół siebie stertę motorów czy skuterów z każdej strony. Docieram w końcu do miejsca, gdzie ma się mieścić klub, ale tam wszystko w południe pozamykanie. Łańcuch z kłódką na bramie, łańcuch z kłódką na furtce. Owszem, z jednej i z drugiej stronie jest informacja, że jestem w miejscu, gdzie jest siedziba klubu Associazione Sportiva Edera, ale to tyle. Pytam jedną z napotkanych osób, a niewielu ludzi się tam kręci w gorące lipcowe południe, o siedzibę Edery. Pani wskazuje na klub i dopytuje. – Pattinaggio? – mówi
Pattinaggio to… hokej na wrotkach czy raczej na rolkach, w czym klub jest obecnie całkiem niezły we Włoszech. Mówię, że chodzi mi o „calcio”. Wskazuje tylko na górę wzgórza, ale boiska piłkarskiego tam nie ma. Nie zrażam się i dalej szukam miejsca, gdzie mogli kopać futbolówkę pierwsi polscy zawodowcy. Na górze, z drugiej strony siedziby klubu widzę mężczyznę rozmawiającego z kobietą. Pytam o „calcio” i boisko Edery. Przeprasza i mówi że nie jest stąd, ale pani zaczyna tłumaczyć, gdzie znajdę stadion. Ze zbocza przy Via Boegan trzeba zjechać w dół i kierować się w lewo.
Pani tłumaczy po słoweńsku, więc co nieco rozumiem. Rozumiem tyle, że mówi o dużym stadionie w mieście, gdzie gra Triestina Calcio, gdzie kilka meczów rozegrała nawet reprezentacja Italii. Nie chodzi mi jednak o ten obiekt, ale o Ederę Triest. Bezradnie rozkłada ręce, nie pomoże. Przy Via Boegan znajduję tylko halę z torem do gry na wrotkach czyli pattinaggio, ale nie o to mi chodziło. Boiska, gdzie za futbolówką sto lat temu w Trieście biegali Goerlitz ze Słoneckim nie udało mi się znaleźć. Może innym razem się uda?
EMIl GOERLITZ
- Data i miejsce urodzeni: 13 czerwca 1903, Katowice
- Data i miejsce śmierci: 17 października 1990, Altenburg
- Pozycja na boisku: bramkarz
- Kariera: Preussen 05 Kattowitz, 1.FC Kattowitz, Pogoń Lwów, Edera Triest, 1.FC Katowice, Eintracht Altenburg
- Mecze i bramki w reprezentacji Polski: 8/0
- Sukcesy: mistrzostwo Polski z Pogonią Lwów (1925), wicemistrzostwo Polski z 1.FC Katowice (1927)
JÓZEF SŁONECKI
- Data i miejsce urodzenia: 11 sierpnia 1899, Lwów
- Data i miejsce śmierci: 1 października 1970, Bytom
- Pozycja na boisku: skrzydłowy
- Kariera: Pogoń Lwów, Torino Calcio, Pogoń Lwów, Edera Triest, Pogoń Lwów
- Mecze i bramki w reprezentacji Polski: 6/0
- Sukcesy: mistrzostwo Polski z Pogonią Lwów (1922, 1923, 1925)
Foto główne: Emil Goerlitz, stoi siódmy z prawej w bramkarskim trykocie. Po jego prawej stronie Mieczysław Balcer.
Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe.
Pamiętajcie – jesteśmy dla Was w kioskach, marketach, na stacjach benzynowych, ale możecie też wykupić nas w formie elektronicznej. Szukajcie na www.ekiosk.pl i http://egazety.pl.
